Osoko bilera

Jose Luis de la Cuesta eta Enrique Echeburúaren arteko elkarrizketa

José Luis de la Cuesta

​

Zuzenbide Penaleko katedraduna. Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU), Espainia.

Kriminologiaren Euskal Institutuaren zuzendaria.

​

GICCAS Ikertaldearen zuzendaria (Eusko Jaurlaritza, IT 1372-19)

​

Biografia: Jose Luis de la Cuestak zuzenbideko lizentzia eskuratu zuen Donostiako Zuzenbide Fakultatean, 1977an, Espainiako Bigarren Sari Nazionala jasota (Zuzenbidea). 1979an, Kriminologiako goi mailako diploma jaso zuen, Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean. Zuzenbideko Doktorea da Euskal Herriko Unibertsitatean (1981: Zuzenbide Fakultatearen Sari Berezia). Doktorego ondoko ikerketa helburu batez, atzerriko hainbat erakunde bisitatu zituen: Frantzia (Paue eta Adur Herrialdeetako Unibertsitatea), Erresuma Batua (Edimburgoko Unibertsitatea), Belgika (Université Catholique de Louvain) eta, bereziki, Max-Planck Institutua (Friburgo, Alemania, 1982-1983). Aipatzekoak dira ere ikerketari lotutako beste bisita batzuk, hala nola DePaul Unibertsitatera (Chicago, AEB, 1994) eta Renoko Unibertsitatearen Ikerketa Judizialen Zentrora eta Elkargo Judizial Nazionalera (2002) egindakoak. Zuzenbide Penaleko Nazioarteko Elkartearen (ZPNE) ohorezko presidentea da, 2004-2014 urteetan presidentea izan ondoren. 2009. urtean, Euskadiko Ikerketa Saria jaso zuen, Giza eta Gizarte Zientzien arloan. Honoris causa doktoregoaren saria jaso du hiru unibertsitateetan: Alexandru Ioan Cuza Unibertsitatea (Iasi, Errumania: 2011); Huánuco Unibertsitatea (Peru: 2017); eta Peruko Unibertsitate Autonomoa (Lima, Peru: 2019). Biktimologiaren Euskal Elkartearen ohorezko kidea ere bada. Hiru liburu argitaratu ditu bakarka, eta 6 liburu kolektibo; 128 ekarpen egin ditu liburu kolektibotan; 96 artikulu argitaratu ditu aldizkari zientifikoetan. Haren webgunea hau da: www.ehu.eus/joseluis.delacuesta

Enrique Echeburúa

​

Psikologia Klinikoko katedraduna Euskal Herriko Unibertsitatean (UPV/EHU), Espainia.

Euskal Herriko Unibertsitatearen (UPV/EHU) Psikologia Klinikoa eta Osasunaren Psikologiako Programaren ikerketa zuzendaria.

​

Biografia: Enrique Echeburúa (1951, Donostia) Psikologia Klinikoko katedraduna da Euskal Herriko Unibertsitatean (UPV/EHU) 1979. urteaz geroztik. Psikologian lizentziatu zen Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean, 1973an, eta Psikologiako doktoregoa eskuratu zuen, Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean ere, 1978an. Kriminologiaren Euskal Institutuaren sortzaileetako bat izan zen, 1978an, eta Biktimologiaren Euskal Elkartearen presidente ohia da (2004-2008). Euskal Herriko Unibertsitatearen Psikologia Klinikoari eta Osasunari buruzko ikertaldea zuzentzen du, 2011tik. Haren argitalpenen artean, 530 artikulu eta liburu kapitulu baino gehiago daude, baita 35 liburu ere, gehien-gehienak antsietate nahasmenduei, jokoari, desordenari, sexu erasoei eta indarkeriari buruzkoak. Gaur egun, bikote indarkeria (biktimen eta erasotzaileen tratamendu psikologikoa) eta indarkeria arriskuaren ebaluazioa eta erabilera ditu aztergai, baita jokabide adikzioak ere. Hitzaldi asko eman ditu mundu osoan, eta sari ugari jaso ditu (esate baterako, 2017ko Euskadiko Ikerketa Saria, Giza eta Gizarte Zientzien arloan), guztiak ere ikerketan egindako ekarpenari lotutakoak. Jakiunde - Zientzia, Arte eta Letren Akademiako kide seniorra da, 2012. urteaz geroztik. Haren webgunea helbide honetan dago:
eta haren posta helbidea honako hau da:enrique.echeburua@ehu.eus

Laburpena:

Biktimologiaren zientzian eta praktikan diziplinartekotasunean aritzeko deialdiak gorabehera, justizia penalaren sistema forma askotan zatikatuta dago oraindik ere. Biktimen eskubideei buruzko Nazio Batuen nazioarteko arauekin bat etorrita, delituen biktimen eskubideei, laguntzari eta babesari buruzko gutxieneko arauak ezartzen dituen Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 2012ko urriaren 25eko 2012/29 / EB zuzentarauak biktimen babesa eta profesionalen arteko koordinazioa eskatzen badu ere, jurisdikzio askoren errealitatean biktima asko funtsezkotzat jotzen dira oraindik prozesu penalean, eta horrek haien biktimizazio sekundarioa areagotzen du, orain dela gutxi EBren Funtsezko Eskubideen Agentziak 2019ko indarkeria delituen biktimei buruz egindako azterlanean azpimarratzen den moduan. Era berean, biktimak esku hartze psikologikoaren objektu patologiko bihurtzearen arriskua dago, atentzioa biktima indibidualetan jartzen baita, gizarte eta justizia alderdi orokorragoak aintzat hartu gabe. Juristen eta psikologoen edo beste profesional batzuen arteko lankidetza hobea lortzeko proposamen zehatzak eztabaidatu dira, biktimizazio eta errekuperazio prozesuen ulermen holistikoago bat lantzeko, aurrerapen digitalen kontsiderazioa barne hartuta.

David J Scheffer

David J. Scheffer enbaxadorea, Kanpoko Harremanetarako Kontseiluaren gonbidatu nagusia, Northwestern Unibertsitatearen Pritzker Zuzenbide Fakultatearen Giza Eskubideen Zentroko irakasle kliniko emeritua eta zuzendari emeritua da.

Biografia: David J. Scheffer AEBko enbaxadore nagusi ohia da, gerra krimenen gaietarako (1997-2001), eta Estatu Batuetako ordezkaritzaren buru izan zen, Nazioarteko Zigor Auzitegiaren Erromako Estatutuaren eta haren dokumentu osagarrien negoziazioetan. Gerra krimenen bost epaimahaien sorrera negoziatu zuen 1990eko hamarkadan; Estatu Batuetako Ordezkari Iraunkorraren aholkulari gorena eta kontseilaria izan zen, Nazio Batuetan, 1993tik 1997ra, eta, epe berean, Segurtasun Nazionalerako Kontseiluaren diputatuen batzordeko kidea ere izan zen.

​

Scheffer enbaxadorea NBEko idazkari nagusiaren aditu berezia izen zen, khmerer gorrien aurkako epaiketetan (2012-2018). Mayer Brown / Robert A. Helman zuzenbide irakaslea izan zen, Northwestern Unibertsitatearen Pritzker Zuzenbide Fakultatean (2006-2020), eta gaur egun Zuzenbide Fakultatearen Nazioarteko Giza Eskubideen Zentroko irakasle kliniko emeritua eta zuzendari emeritua da. Praktikako irakaslea ere bada Arizonako Estatu Unibertsitatean, eta 2021ean, zuzenbide globaleko irakaslea izan zen KU Leuven-en.

​

Scheffer enbaxadorea Estatu Batuetako Nazioarteko Zuzenbide Elkartearen presidenteordea da (2020-20229). AEBko Holokaustoaren Oroimenezko Museoaren Tom A. Bernstein genozidioaren prebentzio bekaduna izan zen (2019-2021). Sari hauek jaso ditu: Berlin saria (2013), Justizia eta Erantzukizuneko Zentroaren Justizia Txapeldunaren saria (2018), eta Tufts Unibertsitatearen Jean Mayer Dok. Hiritartasun Globalaren saria. Bestalde, "All the Missing Souls: A Personal History of the War Crimes Tribunals" (Princeton, 2012) eta "The Sit Room: In the Theatre of War and Peace" (Oxford, 2019) lanen egilea da. Harvard, Oxford eta Georgetown-en graduatu zen.

Laburpena:

Diskurtsoak gizarte bonoen merkatua erabiltzeko modua izango du hizpide, krimen izugarrien —genozidioa, gizateriaren aurkako krimenak eta gerra krimenak— biktimen beharrei erantzuteko behar diren funtsak sortzeari begira. Gaur-gaurkoz, hamarnaka milioi pertsona dira izugarrikerien biktima, mundu osoan.

Jasandako izugarrikerien ondorio gisa, haien funtsezko eskaerei erantzutea, bai epe luzera justiziari eta erreparazioari begira, bai epe motzera haien ekonomia, osasun eta etxebizitza beharretan laguntzeko, lehentasun politiko bat da, gehienetan ase gabe dagoena.

Hainbat urtez, biktima horiei erantzuteko bultzada “inbertsio humanitarioaren” atzean pilatzen joan da; hau da, sektore pribatua erabili da, helburu humanitarioen mesedetan jarri eta helburu horiek lortzeko behar diren funtsak eskuratzeko baliagarriak izan daitezkeen “gizarte inbertsioak” erakartzeko eta inbertsio aukera errentagarriak sortzeko (askotan merkatu konbentzionalaren tasaren azpitik geratzen badira ere). Pandemia garaian, gizarte bonoen merkatuak puntu bat irabazi zuen, babes sendoan eta auzi duinetarako hedapenean. Xede humanitarioekin arakatu beharreko gizarte lotura mota ugari daude. Diskurtsoak gizarte bonoen jaulkipena proposatzen du, batzuetan subiranotasun, fundazio eta korporazio bermeen babespean, erakunde humanitario handi nahiz txikien eta aurrekontu beharrei erantzuteko, baita izugarrikeriaren biktimen beharrak ase nahi dituzten zigor auzitegienak ere.

Elkarrizketa: Barbara Dührkop (Giza Zientzietan lizentziaduna, Uppsalako Unibertsitatean, Suedia, eta irakasle ohia) eta Pili Zabala (Odontologian lizentziaduna Euskal Herriko Unibertsitatean eta irakaslea).

Bárbara Dührkop (Hannover-en jaioa, Alemanian) Europako Parlamentuko diputatua izan zen, eta Talde Sozialistaren presidenteordea. Haren senarra Enrique Casas ETAtik bereizitako Komando Autonomo Antikapitalistek (KAA) erail zuten. Kriminologiaren Euskal Institutuaren (Euskal Herriko Unibertsitatea) eta beste plataforma batzuen luzetarako ikerketa baten barruan, justizia errestauratiboari buruzko hainbat proiektutan parte hatu du. Era berean, eskola programetan eta Europako ekimenetan parte hartu izan du, ikasleei terrorismoaren biktimen giza eskubideei lotutako gaien berri emateko.

Pili Zabala (Tolosan jaioa, Euskal Herria), Elkarrekin Ahal Duguren legebiltzarkide ohia Eusko Legebiltzarrean. Joxi Zabala anaiaren desagerpenak 1983an haren bizitza markatu du; Joxi, ustezko ETA kidea, GALek (estatuaren talde terrorista) bahitu, torturatu eta erail zuen. Orduz geroztik, bakearen eta bizikidetzaren aldeko aktibista izan da, Euskal Herrian. Kriminologiaren Euskal Institutuaren (Euskal Herriko Unibertsitatea) luzetarako ikerketa batean parte hartu zuen. Beste erakunde batzuetan, hezkuntzako eta justizia errestauratiboko hainbat proiektutan parte hartu du.

Laburpena:

​

Gaur egungo Euskal Herriko egoera abiapuntutzat hartuta, gure hizlariek Euskal Herrian terrorismoaren eta indarkeria politikoaren arloan egindako justizia errestauratiboko proiektuetan biktima gisa izan duten parte hartzeari buruzko ikuspegiak partekatuko dituzte. Biek parte hartu dute gaiari buruzko film dokumentaletan eta liburuetan. Justizia errestaruratiboan interes handia edukita, justizian eta sendatzean esku hartzen duten hainbat elementuren gaineko ikuspegi desberdinak eskainiko dizkigute, biktimologiaren ikuspegitik eta justizia errestauratiboaren testuinguruan. Planteatuko dute, zehazki, justizia errestauratiboa zenbateraino izan daitekeen eraldatzailea edo terapeutikoa, zein den barkamena eskatu eta ematearen esanahia horrelako prozesuetan, eta zein izan beharko lukeen memorializazio jardueran zeregina.

Gogoeta ikuspuntuak esperientzia errealekin, konplexutasunekin eta justizia errestauratiboaren askotariko elkarguneekin erkatzean, alderdi horiek sakontasunez eztabaidatu ahal izango dira, sinposioaren parte hartzaileekin batera. Nabarmendu behar dugu euskal proiektu errestauratiboek nazioarteko hainbat erakunde eta ikertzaileren interesa erakarri dutela; tartean daude, Justizia Errestauratiboko Europako Foroa, Erradikalizaziori buruzko Kontzientziazio Sarea (RAN) eta Topaketa Errestauratiboen (ERC) sare informala, zeinak 2019an Italia, Ipar Irlanda, Espainia, Belgika eta Israelgo terrorismoko eta indarkeria politikoko kasuen biktimak, delinkuente ohiak eta justizia errestauratiboko bideratzaileak elkartu baitzituen. Barbara Dührkop-ek eta Pili Zabalak sare eta erakunde horien jardueretan parte hartu izan dute.

Anabel Cerezo Domínguez

Zuzenbide Penaleko eta Kriminologiako katedraduna Malagako Unibertsitatean (Espainia).

Biografia: Anabel Cerezo (Zaragoza, Espainia, 1969) Zuzenbide Penaleko eta Kriminologiako lizentzia eta doktoregoa eskuratu zituen 1992an eta 1998an, hurrenez hurren, Malagako Unibertsitatean (Espainia). 1993. urtean Malagako Unibertsitatearen Zuzenbide Penaleko Sailera sartu zuen, eta bertako katedraduna da. Fulbright doktorego ondoko bisitaria izan zen Justizia Penaleko Eskolan, Rutgers Unibertsitatea, Newark (AEB). Ikertzaile bisitaria izan da Cambridge-ko Kriminologiako Institutuan (Erresuma Batua), Queensland Unibertsitate Teknologikoko Zuzenbide Fakultatean, Brisbane (Australia), Tsukuba Unibertsitatearen Informazioaren Zientzietako eta Elektronikako Institutuan (Japonia), eta Lovainako Kriminologia Institutuan (Belgikan).

Cerezo irakaslea Malagako Unibertsitatearen Kriminologiako Institutuaren zuzendaria da gaur egun, eta bertan, 2022ko irailean, ESCren hurrengo kongresua egingo da. Espainiako Kriminologia Elkartearen (SEIC) presidentea izan da, eta Europako Kriminologia Elkartearen (ESC) eta Kriminologiako Nazioarteko Elkartearen batzorde exekutiboaren kide ohia. Haren ikerketa eta espezializazio arloetan gai ugari biltzen dira, hala nola biktimologia, espetxeak, etxeko indarkeria, ziberdelitua, politika kriminala, delituaren prebentzioa eta drogak. Hainbat liburu eta aldizkariren egile eta egilekidea da, eta 50 artikulu baino gehiago argitaratu ditu kongresuen aktetan.

Laburpena:

Hitzordu zibernetikoetan emandako abusua nahikoa gai berria da arlo akademikoan. Gailu elektronikoez baliatuta egiten diren delitu portaerak nerabeen artean ematen dira, eta haien arteko harremanak afektiboak edo sexualak izan daitezke. Ikerketa teoriko honen helburu nagusia da nerabeek teknologia (esate baterako, sare sozialak, eta telefono adimendunen edo beste gailu batzuen bidez jasotako testu mezuak) erabiltzean jasaten dituzten indarkeria eta abusu moteei buruzko gehiago jakitea, eta abusu zibernetiko horien ondorioak hobeto ezagutzea, nerabeen arteko hitzorduen esparruan.

Ikerlanen ikuspegi orokor batetik abiatuta, kontuan hartuko da, alde batetik, gertaeraren prebalentzia, eta bestetik, hura azaltzeko aldagaiak. Berrikuspenaren bidez, sakontasun handiagoz ezagutu nahi dira genero indarkeriako portaerak gazteen arteko harremanetan. Harreman zibernetikoetan abusua prebenitzeko gakoa garaiz esku hartzea da, eta gurasoen eta hezitzaileen artean kontzientziazio maila areagotzea.

Asher Flynn

Kriminologia,
Monash Unibertsitatearen Gizarte Zientzien Fakultatea.

Biografia: Asher Flynn doktorea Monash Unibertsitatearen Gizarte Zientzien Fakultateko Kriminologiako irakasle elkartua da, eta Australiako eta Zeelanda Berriko Kriminologia Elkartearen presidenteordea. Nazioarteko ikertzaile liderra da sexu eta genero indarkeriari eta teknologiak eta adimen artifizialak erraztutako abusuari lotutako politiketan eta prebentzioan.

​

Asher-ek argitalpen historial luzea du, eta ikertzaile nagusia da arlo horretako hainbat nazioarteko proiektu garrantzitsutan, hala nola ANROWS proiektua, Australian teknologiak erraztutako abusuaren prebalentzia, kalteak eta erantzunak aztertzen dituena. Nazioarteko ikerketa beka prestigiotsu ugari jaso ditu, sexu indarkeriari buruz egindako lanagatik, eta goi mailako aholkularitza karguak bete ditu Nazio Batuetan, Erresuma Batuko Barne Ministerioan eta Segurtasun Elektronikoko Komisarioaren Australiako Bulegoan. Asher Australiako ordezkaria da, Emakumeen Segurtasunari buruzko Facebook-eko Adituen Aholkularitza batzordean, eta Sexu Erasoei eta Bortxaketei buruzko Ikerketa eta Defentsa Ekimenaren kide sortzailea da. Arlo horren barruan, banaka eta kolaborazioan egin duen lan esanguratsuaren barruan, zazpi liburu eta parekoen bidez berrikusitako 60 argitalpen inguru daude. Informazio gehiago eskuratzeko, kontsultatu:https://research.monash.edu/en/persons/asher-flynn

Laburpena:

Teknologiak erraztutako abusuaren arazoa gero eta handiagoa da. Teknologia digitalen aurrerapen eta komertzializazio azkarra dela eta, ez da esperientzia edo ezagutza teknologiko handirik behar tresnak abusatu, arakatu, monitorizatu eta jazartzeko erabiltzeko, eta horien bidez mina emateko. Abusu zibernetikoa —sexu jazarpena barne hartuta—, generoan eta sexualitatean oinarritutako gorrotoa eta bikoteen barruko jazarpena areagotzen ari dira, sareko komunikazio eta konexio formetan barneratzen joan garen neurrian. Hori sortzen ari den ebidentzian ikus daiteke, non ikusten baita teknologiaren erabilerak erraztutako abusua areagotu egin dela COVID-19aren pandemian gizarte isolamenduko neurriak indarrean egon diren bitartean, konfinamenduak eta harremanen murrizketak gizarte, ekonomia eta harreman inguruetan sortutako aldaketen eraginez. Halere, teknologiak erraztutako abusuari buruzko gauza asko ezezagunak zaizkigu oraindik.

Dokumentu honetan, Emakumeen Segurtasunerako Australiako Ikerketa Erakunde Nazionalak (ANROWS), Australiako Gobernuaren Gizarte Zerbitzuetako Departamentuaren laguntzaz, teknologiak erraztutako abusuaren irismenari, izaerari eta inpaktuei buruz finantzatutako proiektuaren emaitzak erakusten dira. Dokumentuan, modu espezifikoan eztabaidatuko dira Australian teknologiak erraztutako abusu egiteen eta biktimizazio autoinformatuaren prebalentziako lehen datu fidagarriak eta estatu mailan adierazgarriak, baita teknologiak erraztutako askotariko abusu formen egileekin eta biktimekin egindako elkarrizketa kualitatiboen emaitzak ere.

BORTXAKETEN BIKTIMENTZAKO LEGE ORDEZKARITZA: HIRUGARREN SENTIKORREN FROGAK BABESTEA

Mary Iliadis

Kriminologiako irakasle titularra, Deakin Unibertsitatea (Australia)

Biografia: Mary Iliadis Kriminologiako irakasle titularra da Deakin Unibertsitatearen Giza eta Gizarte Zientzien Fakultatean, eta emakumeen aurkako indarkeriari buruzko Deakin Ikerketa Zentroko presidenteordea. Mary-ren ikerketa estatuko eta nazioarteko testuinguruan kokatzen da, eta Ingalaterran, Galesen, Irlandan eta Australian egindako epaiketetan sexu indarkeriaren biktimei emandako babesak eta eskubideak arakatzen ditu. Maila orokorrago batean, Mary-k diskrezio poliziala eta fiskala aztertzen du, genero indarkeriari emandako erantzunetan, eta biktimek zigor auzien prozesuan parte hartzeko dituzten aukerak aztertzen ditu, genero indarkeriaren biktimen lege ordezkaritza barne hartuta.

Laburpena:

Australiako eta nazioarteko ikerketek bortxaketen / sexu erasoen biktimek justizia penalaren sistemarekin duten konpromisoari eragiten dioten erronka prozesalak dokumentatu dituzte. Horien artean daude, besteak beste, ikerketen oinarrian dauden mitoak eta estereotipoak, auzipetzeak eta epaiketaren kontra-galdeketan, bereziki, biktima «zintzoak» eta «iruzurtiak» bereizi nahi dituzten defentsaren galdeketa intrusiboak.

Zigor epaiketetan biktimekiko hirugarrenen froga sentikorren erabilera mugatzeko lege saialdiak behin eta berriro egin badira ere, defentsako abokatuek oraindik horrelakoak erabiltzen dituzte biktimen sinesgarritasuna zalantzan jartzeko. Horren barruan sartzen da sexu aurrekariei eta erregistro pribatuei lotutako frogen erabilera, baita ohar medikoak eta aholkularitza ere; gauza bera komunikazio digitalei dagokienez, hala nola datu pribatuak dituzten telefono erregistroak.

Nazioartean, froga arauak murrizten saiatu dira, batetik, defentsak biktimen historial sexuala modu hutsal eta iraingarrian zalantzan jartzeko joera, eta, bestetik, froga pertsonalak, biktimen komunikazio pribatuetan oinarritutako frogak barne hartuta, baita aholkularitza erregistroak ere. Ostera, praktikan, froga horiek epaitegietan onartzen dira oraindik ere, biktimen lekukotza eta izaera ahultzeko oinarri gisa.

Dokumentu honek sexu delituen biktimen hirugarrenen froga sentikorrak are gehiago babesteko beharra aztertzen du, akusazio justiziaren prozesuetan lege ordezkari independente (ILR) bat sartuta. Nazioarteko erreforma ereduetan oinarrituta, non zenbait jurisdikzio kontraesankorretan sexu delituen biktimentzat ILRa dagoen, dokumentu honek deskribatzen du biktimaren ILRak zer modutan babes ditzakeen hobeto sexu delituen biktimen hirugarrenen froga sentikorrak, zigor epaitegietan, eta nola hobe daitekeen horrela haren justizia prozesala. Era berean, auzitegietan biktimen hirugarrenen froga sentikorren dibulgazioa saihesteko ILR bat sartzearen balizko onurak eta arriskuak aztertzen dira.

T Wing LO

Associate Vice-President (Student Affairs), City University of Hong Kong, Txina

Biografia: T Wing Lo irakasleak, Hong Kongen erregistratutako gizarte langilea zenak, doktoregoa lortu zuen Cambridge-ko Unibertsitatearen Kriminologia Institutuan, 1991ean. Gazte taldeekin lan egin zuen 17 urtez, eta Hong Kong-eko City University-n (CityU) sartu zen, 1990ean. Gizarte eta Portaeren Zientzietako Sailaren burua izan zen, eta orain presidenteorde elkartua da (ikasleen gaiak). Sari hauek irabazi ditu: Applied Research Excellence Award (2002), Teaching Excellence Award (2007) eta CityU-ren Excellence in Knowledge Transfer Award (2019). British Journal of Criminology-ren Nazioarteko Aholkularitza Kontseiluko kidea da, Youth Justice, Asian Journal of Community Justice eta British Journal of Community Justice aldizkarien argitalpen kontseiluko kidea, Routledge Studies in Asian Behavioral Sciences-eko argitaratzaile sortzailea, eta Asiako Kriminologia Elkartearen Batzar Nagusiaren presidenteordea izan da. Hainbat aldiz gonbidatu dute Nazioz Haraindiko Delinkuentzia Antolatuaren aurkako NBEren Palermoko Konbentziora (Nueva York, 2010) joandako ordezkariekin hitz egitera, baita Estatu Batuetako Defentsa Departamenduko funtzionarioekin ere (Washington DC, 2015). Argitalpen ugari egin ditu, eta berrienak honako hauek dira: Lo, TW. Siegel, D., & Kwok, SI (arg.). (2020) Krimen antolatua eta ustelkeria mugaz gaindi: Zerrendaren eta Bidearen ekimena arakatuz. Londres: Routledge; eta Liu, Z. eta Lo, T.W. (2020). Krimena ulertzea Txinako hiri eta landa ingurunetan: gizarte eta portaera ikuspegi bat. Londres: Routledge.

Laburpena:

Txina herrialde izugarri handia da, eta hango landa eta hiri eremuetan ematen diren delitu motak oso desberdinak dira. Landa eremuan, ezkontza mamuaren tradizioa antzinatik transmititu da. Folklorearen arabera, heldutasunera iristen eta ezkondu aurretik hiltzen diren gizonak edo emakumeak ezin dira lurperatu beren arbasoekin batera. Hil ondoko ezkontzaren ondoren, hildakoa bere arbasoekin lurperatu daiteke; bestela, basoan lurperatu eta mamu erratu bihurtuko litzateke. Ekonomiaren loraldiarekin batera, ohiturak ezkontza mamuen merkatu bat sortu du, eta horrek hilotzen komertzioa ekarri du. Irabaziak ikusita, kriminalak bahitzen, erailtzen, hilobiak lapurtzen, gorputegietatik hilotzak lapurtzen eta hilotzekin trafikatzen hasi dira.

Hiri eremuetan, ekonomiaren loraldian, aberatsenen taldeek inbertsio kanal berriak aurkitu dituzte. P2P maileguen plataforma eta enpresa asko eratu dira. Hasiera batean, mailegu emaileen eta hartzaileen arteko parekatzea kudeatzen dute. Praktikan, ordea, legez kanpoko jarduera asko identifikatu dira, hala nola interes tasa ikaragarri altuen erabilera, gordailugileak erakartzeko eta gordailuen erabilera desegokia egiteko, arrisku handiko inbertsioetan. Finantza jarduera okerrak izua eragin du bankuetan, eta kolapsoa enpresetan. Testuinguru horretan, delituen biktimak aztertuko dira, Txinako testuinguru soziokulturala berariaz aipatuta.